ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ

Καταρράκτες Έδεσσας ... Ο Καταρράκτης Κάρανος
Ο μεγαλύτερος και ομορφότερος Καταρράκτης έχει το όνομα του πρώτου  Μακεδόνα Βασιλιά του Κάρανου εκεί όπου κάποτε ζούσε ο θρυλικός βασιλιάς Μίδας με τους μοναδικούς του κήπους.
Ο μεγαλύτερος και ομορφότερος Καταρράκτης έχει το όνομα του πρώτου Μακεδόνα Βασιλιά του Κάρανου εκεί όπου κάποτε ζούσε ο θρυλικός βασιλιάς Μίδας με τους μοναδικούς του κήπους. Σύμφωνα με το μύθο την Έδεσσα ίδρυσε ο Κάρανος ακολουθώντας θόρυβο νερών οδηγώντας τα κατσικάκια του. Έτσι ιδρύθηκε η αρχαία πόλη των Αιγών, η αρχαία Έδεσσα και σιγά-σιγά εξαπλώθηκε το βασίλειο σε όλη τη γη της Μακεδονίας. Από εδώ προέρχεται και η φράση υπό την αιγίδα (ασπίδα από δέρμα κατσίκας), μιας και η Έδεσσα έχει υπό την αιγίδα της τον Καράνο. Ο Κάρανος ήλθε στην Ημαθία με μεγάλη συνοδεία, σύμφωνα με τον χρησμό που τον διέταξε να ψάξει να βρει τόπο εγκατάστασης στη Μακεδονία. Ακολουθώντας ένα κοπάδι αίγες που έτρεχαν να προφυλαχθούν από τη βροχή –έβρεχε καταρρακτωδώς και υπήρχε πυκνή ομίχλη– κατέλαβε την πόλη της Έδεσσας χωρίς οι κάτοικοι να τον αντιληφθούν. Και όταν του υπενθύμισαν τον χρησμό που τον είχε διατάξει «να ψάξει ένα βασίλειο όπου θα τον οδηγήσουν οι αίγες», την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του. Και με πολλή προσοχή διατήρησε από κει και πέρα τη συνήθεια να βάζει τις ίδιες θηλυκές αίγες μπροστά από το λάβαρό του, όποτε παρήλαυνε ο στρατός του, ώστε να είναι οι αρχηγοί των επιχειρήσεών του, ακριβώς όπως είχαν γίνει και πρωτεργάτες της ίδρυσης του βασιλείου του. Σε ανάμνηση του ρόλου των αιγών μετονόμασε την πόλη της Έδεσσας «Αιγές» και τους κατοίκους Αιγεάδες. Έπειτα εκδίωξε τον Μίδα, που κρατούσε ένα κομμάτι της Μακεδονίας, και άλλους βασιλείς και τους αντικατέστησε. Ήταν ο πρώτος που ένωσε τις φυλές διαφόρων λαών και έκανε τη Μακεδονία αυτό που λέμε ένα σώμα. Και το βασίλειό του μεγάλωσε, επειδή είχε βάλει γερά θεμέλια ανάπτυξης. Μετά από αυτόν βασίλεψε ο Περδίκκας (Ιουστίνος 7.1.7-12) ο οποίος κατ’άλλους είναι ο πρώτος Μακεδόνας Βασιλιάς. Σήμερα ο Κάρανος στέκεται ως υδάτινη κολόνα με ύψος πάνω από 70μ μέσα στην καρδιά του γεωπάρκου Καταρρακτών και με την συνεχή ροή του θυμίζει σε όλους ότι το νερό είναι πηγή ζωής δύναμης & καταστροφής. Με μία αυξομειούμενη ποσότητα 5-10 m3 ανά δευτερόλεπτο δίνει μοναδικές εικόνες για το πώς χτίσθηκε σταδιακά ο βράχος της Έδεσσας από τις συνεχείς αποθέσεις κόκκων χώματος και λάσπης που μεταφέρει το νερό. Υπάρχουν νέα μονοπάτια σκαλισμένα πάνω στον ασβεστολιθικό πωρόλιθο του βράχου της πόλης ώστε οι επισκέπτες να ‘βρέχονται’ με ασφάλεια και να απολαμβάνουν την μοναδική δύναμη της δημιουργίας της φύσης.

Καταρράκτες Έδεσσας ... Διπλός Διχαλωτός Καταρράκτης

Όταν τα νερά στα τέλη του 14ου αι έπειτα πιθανώς από κάποιο γεωλογικό ή καιρικό φαινόμενο αποφασίζουν να διέλθουν την πόλη και να χυθούν, θεαματικά από τον βράχο δημιουργούνται πολλά ποτάμια. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε και ο διπλός-διχαλωτός καταρράκτης που προσφέρει μια εικόνα το πώς ήταν οι καταρράκτες κάποτε.

Σε ένα ανέγγιχτο περιβάλλον έτσι όπως το περιγράφουν περιηγητές του 17ου & 18ου πέφτουν τα νερά. Για να τους δείτε καλύτερα πρέπει να κατέβετε στην βάση των καταρρακτών μέσα από ένα νέο δίκτυο μονοπατιών.

Το νερό των Καταρρακτών προέρχεται από τις πηγές του υγροτόπου Αγρα-Βρυτών-Νησίου οι οποίες τροφοδοτούνται από τα χιόνια του Καϊμάκτσαλάν ενώ η ροή τους είναι πλήρως ελεγχόμενη από την Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού μιας και το νερό τροφοδοτεί 2 εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας, το εργοστάσιο του Αγρα & το εργοστάσιο του Εδεσσαίου. Τα νερά των Καταρρακτών οδηγούνται σε μια λίμνη η οποία τροφοδοτεί μέσω ενός αγωγού 1 υδροηλεκτρικό εργοστάσιο για την παραγωγή ενέργειας και άρδευσης στον Λόγγο της Έδεσσας.

Καταρράκτες Έδεσσας ... Γεωπάρκο Καταρρακτών

 Γεωπάρκο Καταρρακτών Ιστορία των Καταρρακτών Έδεσσας

Εδώ και 10.000 χρόνια τα νερά χτίζουν το βράχο της πόλης. Μετά την εποχή των παγετώνων η περιοχή γεμίζει νερά. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης χάνονται στο χρόνο (6500-4500πχ) ενώ ως πόλη και μάλιστα με το ίδιο όνομα υφίσταται συνεχώς για πάνω από 3000 χρόνια. Αιγές(υπάρχουν πολλά στοιχεία ακόμα), Έδεσσα, Βοδενά όλα συνδέονται με το νερό.

Οι καταρράκτες της Έδεσσας δεν υπήρχαν πάντα, όπως είναι σήμερα. Έως τα τέλη του 14ου αι ο κυρίως όγκος νερού συγκρατιόταν σε μία μικρή λεκάνη στα δυτικά της πόλης. Τότε τα νερά (έπειτα πιθανώς από κάποιο γεωλογικό ή καιρικό φαινόμενο) αποφασίζουν να διέλθουν την πόλη και να χυθούν, θεαματικά από τον βράχο της με συνέπεια να δημιουργηθούν πολλά μικρά ποτάμια και παράλληλα να καταργηθεί η λίμνη απ' όπου προήλθαν. Πολλοί περιηγητές του 17ου & 18ου αι περιγράφουν την εικόνα της πόλης με έναν βράχο από όπου πέφτουν τα νερά από πολλούς καταρράκτες.

Για τον σημερινό επισκέπτη θα ήταν λίγο δύσκολο να αντιληφθεί τι συνέβαινε μόλις λίγες δεκαετίες πίσω, όπου οι καταρράκτες ήταν ένα άσημο μέρος. Λίγο κρυμμένοι πίσω από τις λαπούες, λίγο κρυμμένοι πίσω από την ακατάσχετη βλάστηση, λίγο εγκαταλελειμμένοι εκεί στην άκρη του βράχου, εθεωρείτο εγχείρημα, μία μικρή ίσως περιπέτεια, να κατέβει κανείς τα δύσβατα μονοπάτια της εποχής για να τους χαζέψει ... ή να τους φωτογραφίσει.

Από το 1942 αρχίζει μία διαφορετική αντιμετώπιση του χώροι και πρώτοι οι Γερμανοί τον διαβάζουν με την τουριστική και χρηστική του, πλέον λογική. Κάθε πρωί ο λοχίας της Γκεστάπο Φριτς μπλόκαρε τα περάσματα της πλατείας, αφαιρούσε τις ταυτότητες και για να τις ξαναπάρουν πίσω έπρεπε υποχρεωτικά να περάσουν από το εργοτάξιο των καταρρακτών. Έτσι από το τίποτα ξεπήδησαν το καλοκαίρι του 1942 δύο πισίνες, παρτέρια, ζαρντινιέρες με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική που όπως θα έλεγαν σήμερα, σεβόταν το τοπίο.

Μετά τον πόλεμο ο χώρος παραδίδεται στο δήμο Έδεσσας, του οποίου οι κηπουροί τον φροντίζουν φυτεύοντας λουλούδια και δέντρα. Στην συνέχεια ξεσπά ο εμφύλιος πόλεμος και οι καταρράκτες ξεχνιούνται προσωρινά, εκτός βέβαια από τους αγρότες του Λόγγου οι οποίοι απολαμβάνουν το μπάνιο τους. Άνθρωποι του μόχθου που δεν είχαν δει ποτέ τους θάλασσα ξεπέζευαν το γαιδουράκι τους και βουτούσαν στα πράσινα δροσερά νερά.

Σταθμός στην πορεία υπήρξε το 1953 όταν ολοκληρώθηκε και άρχισε να λειτουργεί το δημοτικό εστιατόριο με το όνομα "ΠΙΣΙΝΕΣ" το οποίο διασκέδαζε τους εδεσσαίους με βαλσάκια, ταγκό, μάμπο και λίγη ατμοσφαιρική τζαζ.

Έως τις αρχές του 1960 κατασκευάζονται προσβάσεις για να μπορεί ο επισκέπτης να προσεγγίζει με ασφάλεια. Τότε κατασκευάστηκαν και σημεία "μπελβεντερε" για ποικιλία θέασης. Εξαίρεση βέβαια αποτελεί η απόφαση της ΔΕΗ (τότε (;)) να κατασκευάσει ένα ακόμη εργοστάσιο, καταστρέφοντας το πάρκο καταρρακτών και βέβαια τους ίδιους τους καταρράκτες. Η μνημειώδης βέβαια αυτή ανοησία δεν πραγματοποιήθηκε γιατί οι άνθρωποι της πόλης πείσμωσαν, αντιστάθηκαν για να διασώσουν μετά από αγώνες το αυτονόητο και το προφανές στην πρώτη περιβαλλοντική διαμαρτυρία.

Σήμερα οι καταρράκτες είναι πασίγνωστο θέαμα απείρου κάλλους για όλη την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο. Μπορεί κανείς με ασφάλεια να θαυμάσει τον μεγάλο Καταρράκτη "Κάρανο" με το νερό να πέφτει από ύψος 70 περίπου μέτρων και τον διπλό καταρράκτη, όπως επίσης και το σπήλαιο κάτω από τον βράχο. Η περιοχή έχει αναβαθμισθεί και έχει ένα μεγάλο πάρκο που προσφέρει ευκολίες στους επισκέπτες. Ενδεικτικά αναφέρεται η συνεχής λειτουργία περιπτέρου πληροφοριών, η λειτουργία του υπαίθριου Μουσείου Νερού, ξενοδοχεία στο Βαρόσι πεζοδρομημένη πρόσβαση στο κέντρο της πόλης που είναι πολύ κοντά, χώρους στάθμευσης και αγορές λαϊκής τέχνης και τοπικών παραδοσιακών προϊόντων.

Καταρράκτες Έδεσσας ... Σπήλαιο Καταρρακτών

Το Σπήλαιο των Καταρρακτών στην Έδεσσα είναι το μοναδικό «πρωτογενές» αξιοποιημένο σπήλαιο στην Ελλάδα. Η είσοδος του σπηλαίου είναι στο χώρο του δεύτερου πλατώματος των Καταρρακτών. Ακριβώς δίπλα τους, ο επισκέπτης βρίσκει την είσοδο του μικρού αλλά πολύ ενδιαφέροντος σπηλαίου. Η επίσκεψη στους Καταρράκτες δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς την επίσκεψη στο χώρο που γίνεται κατανοητό πως κτίσθηκε ο υδάτινος πύργος μέσα στο νερό, η βάση πάνω στην οποία βρίσκεται η πόλη της Έδεσσας.

Με τον όρο «πρωτογενές» χαρακτηρίζουμε τα σπήλαια που έχουν δημιουργηθεί από την εναπόθεση διαλυμένου ασβεστόλιθου πάνω στα βρύα που αναπτύσσονται κάτω από τους καταρράκτες. Ο όρος «πρωτογενές σπήλαιο» αναφέρεται στα σπήλαια με ηλικία όμοια με αυτήν των πετρωμάτων. Σχηματίζονται σε τραβερτινικές αποθέσεις κυρίως σε θέσεις καταρρακτών. Οι αναφορές για τραβερτινικά πρωτογενή σπήλαια είναι πολύ λίγες που υπολογίζονται μόνο στο 1-2% των σπηλαίων. Στην Ελλάδα είναι σπάνιες γεωμορφές και πρέπει να θεωρηθούν φυσική κληρονομιά.

Ο διαλυμένος ασβεστόλιθος τα επικαλύπτει δημιουργώντας λεπτά στρώματα CaCO3 και έτσι μπορούν να διατηρηθούν σχηματίζοντας τραβερτίνη. Λόγω της υψηλής μέσης περιεκτικότητας των νερών των πηγών σε άλατα (από τις υψηλότερες παγκοσμίως) η διαδικασία δημιουργίας ασβεστολιθικών αποθέσεων από φυσικά και άλλα εμπόδια διευκολύνει την διαδικασία που ονομάζεται περιλίθωση.

Με αυτό τον τρόπο οι Καταρράκτες Έδεσσας συγκαταλέγονται στα παγκόσμια μνημεία φυσικής κληρονομιάς με την μοναδικότητα ότι μετατοπίζονται προς τα εμπρός δημιουργώντας σταδιακά νέα σπήλαια ενώ οι περισσότεροι καταρράκτες παγκοσμίως όπως του Νιαγάρα διαβρώνονται και μετατοπίζονται προς τα πίσω.

Στο μικρό λοιπόν αυτό σπήλαιο θα δει κανείς πως σχηματίζεται ένας συμπαγής βράχος με την δύναμη του νερού που έχει την ίδια ηλικία με το πέτρωμα που το δημιούργησε.